نقش فراتشخیصی و وابسته به تشخیص پنج عامل بزرگ شخصیت در رفتارهای پرخطر نوجوانان

نقش فراتشخیصی و وابسته به تشخیص پنج عامل بزرگ شخصیت در رفتارهای پرخطر نوجوانان دکتر حسن رضایی جمالویی1 دکتر جعفر حسنی2 دکتر علیرضا مرادی3 دکتر علی فتحی­‌آشتیانی4 چکیده هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل فراتشخیصی و وابسته به تشخیص شخصیت در رفتارهای پرخطر نوجوانان بوده است. جامعه پژوهش حاضر دانش‌­آموزان شهر اصفهان بوده و پژوهش دارای طرحی علّی-مقایسه­‌ای است. از میان 1200 دانش‌­آموز پسر دورۀ متوسطه شهر اصفهان که به روش نمونه‌گیری خوشه‌­ای چندمرحله‌­ای انتخاب شده بودند، ابتدا بر اساس نمرات انتهای توزیع پرسشنامه رفتارهای پرخطر و مصاحبه تشخیصی چهار گروه از نوجوانان دارای رفتارهای پرخطر خشونت، مصرف سیگار، مصرف مشروبات الکلی و رابطه با جنس مخالف انتخاب شدند و از طریق پرسشنامه شخصیتی فرم کوتاه نئو مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفتند. برای ترسیم الگوی وابسته به تشخیص و فراتشخیص از آزمون تحلیل تشخیص و تحلیل چندمتغیری واریانس استفاده شده است. نتایج نشان داد که مؤلفه باوجدان بودن عامل فراتشخیصی میان چهار گروه رفتارهای پرخطر مورد بررسی است و کسب نمره متعادل در مؤلفه وجدان عامل مشترک میان همه رفتارهای مورد بررسی است. همچنین نتایج نشان داده است که مؤلفه‌­های روان‌­رنجورخویی، برونگرایی، تجربه‌­پذیری و موافق بودن عوامل وابسته به تشخیص هستند. نتایج تحلیل تشخیص نشان داده که آزمودنیها به درستی در گروههای چهارگانه رفتارهای پرخطر طبقه­‌بندی شده­‌اند و مؤلفه­ شخصیتی باوجدان بودن فراتشخیصی بوده است و می­‌تواند در ایجاد و تداوم رفتارهای پرخطر متفاوت نقشی مهم داشته باشد. براساس یافته­‌های پژوهش حاضر می‌­توان گفت که مؤلفه­‌های شخصیتی از عوامل فراتشخیصی در رفتارهای پرخطر هستند و بر همین اساس در طراحی مداخلات آموزشی، درمانی و تدوین فرمولهای  علت­‌شناختی و نشانه­‌شناختی این رفتارها، سازه‌­های مذکور می­‌توانند به عنوان یکی از همبودها و همبسته­‌های اصلی مدنظر قرار گیرند. کلید واژگان: فراتشخیصی، وابسته به تشخیص، پنج عامل بزرگ شخصیت، رفتارهای پرخطر، نوجوانان ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ تاریخ دریافت: 96/2/24                 تاریخ پذیرش: 96/9/20 1. استادیار گروه روانشناسی، واحد نجف‌­آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌­آباد، ایران (نویسنده مسئول) [email protected] 2. دانشیار گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی h‏[email protected] 3. استاد گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی [email protected] 4. استاد مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله، تهران، ایران  [email protected]